به نقل از «تقریب»

18 کتابی که باید مداحان و سخنرانان برای فاطمیه بخوانند

تاریخ انتشار: ۵ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۶۳۱۳۰

به گزارش حوزه سایر رسانه ها خبرگزاری تقریب، همزمان با فرارسیدن ایام عزاداری شهادت حضرت زهرا(س)، مطالعه کتاب‌های تاریخ، مقتل و سیره برای بهره‌برداری مداحان، سخنرانان و عموم علاقه‌مندان به آل‌الله می‌تواند در شناخت بیشتر آنان از این بانوی بزرگ اسلام کمک کند.

به همین منظور ۱۸ کتاب به شرح زیر معرفی می‌شود:



کتاب سیره اخلاقی و سبک زندگی حضرت زهرا (س)
ناشر: معارف
به‌همت: حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا جباری
دسته‌بندی: تاریخ و مقتل
امروزه سبک زندگی اسلامی بسیار مورد توجه رهبر انقلاب است و توجه اصحاب فرهنگ و رسانه نیز به این موضوع جلب شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شیوه و سبک زندگی حضرت زهرا (س) که یگانه دختر رسول‌الله است و در جای‌جای زندگی خود در عرصه شخصی و چه در رویکردهای اجتماعی نمودهای رفتاری مبتنی بر تعالیم الهی و برگرفته از سنت رسول‌الله (ص) را در خود پیاده کرده، می‌تواند برای نسل امروز به ویژه زنان و دختران جامعه اسلامی به عنوان الگویی معصوم و موثر معرفی شود.
نویسنده در این کتاب بعد از پرداختن به بحث معناشناسی اخلاق و سبک زندگی به موضوع اخلاق فردی، اخلاق خانوادگی و اخلاق اجتماعی حضرت زهرا (س) پرداخته است.



کتاب ترجمه بیت‌الاحزان -  شرح زندگانی حضرت زهرا(س) از ولادت تا شهادت همراه با خطبه فدکیه

ناشر: طوبای محبت
نویسنده: شیخ عباس قمی
مترجم: مجتبی خورشیدی
دسته‌بندی: تاریخ و مقتل
کتاب بیت‌الاحزان در شرح زندگانی حضرت فاطمه زهرا(س) از ولادت تا شهادت به همراه خطبه فدک. توسط خاتم‌المحدثین مرحوم حاج شیخ عباس قمی نگاشته و توسط مجتبی خورشیدی تحقیق و ترجمه شده است.
این کتاب شامل چهار فصل است:
فصل اول ولادت ،اسم‌ها و کنیه‌های حضرت
فصل دوم گوشه‌ایی از فضائل، عبادت، زهد و ازدواج حضرت فاطمه زهرا (ع)
فصل سوم گوشه‌ایی از جریانات سقیفه و وقایع بعداز شهادت حضرت رسول(ص) و مصائبی که بر حضرت زهرا (س) وارد شد ، خطبه حضرت زهرا (س) ، خطبه طالوتیه، خطبه فدک و غصب فدک و…
فصل چهارم اندوه و گریه آن مخدره بر پدر آن بزرگوار، اشعار آن مخدره نزد قبر آن بزرگوار و وصیت‌های حضرت زهرا (س) و …

کتاب درسنامه فاطمی - حضرت فاطمه زهرا(س) از ولادت تا شهادت
ناشر: بیت‌الاحزان
به‌همت: مجید جعفرپور
دسته‌بندی: تاریخ و مقتل
این درسنامه با هدف آشنا شدن هرچه بیشتر جوانان با زندگی حضرت صدیقه طاهره (س) ، در بیست و دو درس تدوین و تنظیم یافته است.
برخی از عناوین این درس عبارتند از: حضرت فاطمه زهرا (س) در پرتو آیات، روایات، ادعیه و زیارات، معارف فاطمی، خطابه فاطمی، سقیفه بنی‌ساعده، فدک، هجوم، پاسخ به شبهات و ...
در این اثر مباحث به صورت استدلالی و با استفاده از روایات بیان شده؛ در پایان هر درس، چکیده و خودآزمایی آمده؛ به بعضی از پرسش‌های مربوط به موضوع کتاب، پاسخ‌های گویا و صریحی داده شده است. 

کتاب فاطمه (س) از نگاه علی (ع)
ناشر: معارف
 نویسنده: محمد محمدیان
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)


کتاب «فاطمه سلام الله علیها از نگاه علی علیه السلام» ترجمه و تکمیل شده کتاب «فاطمه سلام الله علیها فی رؤی علی علیه السلام» است که دوازده سال پیش منتشر شده است. در آن کتاب فقط سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده بود و هیچ نکته ای در ذیل آن سخنان ذکر نشده بود.
در کتاب حاضر علاوه بر ترجمه روان سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام، تلاش شده است که با استفاده از آیات قرآن و احادیث رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومین علیهم السلام مطالبی در ذیل سخنان حضرت بیاید که به فهم بهتر آن سخنان و شناخت جامع تر حضرت فاطمه سلام الله علیها کمک کند. این مطالب تحت عنوان «نکته ها» در هر فصلی ذکر شده است.

فاطمه (س) الگوی حیات زیبا 
ناشر: بوستان کتاب
نویسنده: محمدجواد مروجی‌طبسی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)

در نظام هستی و عالم خلقت آنقدر مسایل اسرارآمیز وجود دارد که یقینا بشر، با همه اطلاعاتی که از جهان دارد، هرگز به ژرفای آن پی نخواهد برد.
از جمله آن مسایل وجود چهارده معصوم است که خداوند آنها را به عنوان هدیه و نعمت بر انسان ارزانی داشته است و در بین این چهارده معصوم یک زن به نام فاطمه علیهاالسلام نیز قرار داده است .
راستی این چه سری است که در بین چهارده معصوم یک زن وجود دارد که یازده امام از نسل اویند!
و راستی فاطمه کیست ؟!



خلاصه کتاب زندگانی فاطمه زهرا (س)
ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
نویسنده: سیدجعفر شهیدی
تلخیص: محمدرضا جوادی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
موضوع کتاب خلاصه کتاب زندگانی فاطمه زهرا (س)، گزارشی از زندگانی دختر پیغمبر است. بزرگترین بانوی اسلام فاطمه یا فاطمه زهرا. ولی خواننده خواهد دید، آنچه در این مجموعه فراهم آمده تنها سرگذشت زندگی شخصی نیست، رویدادهایی است آموزنده و عبرت آمیز، هر چند گزارش زندگی شخصیت‌های بزرگ و برجسته تاریخ خود درسی آموزنده است.

آنچه در صفحات کتاب خلاصه کتاب زندگانی فاطمه زهرا (س) می‌خوانید تحلیلی از چند حادثه شگفت است که قرن‌ها پیش از زمان ما رخ داده است، اما اگر قهرمانان این حادثه‌ها را از حادثه‌ها جدا کنیم، خواهیم دید آن حادثه ها در طول تاریخ حتی در زمان ما نیز، در گوشه‌ای از جهان رخ داده است و می‌دهد. اگر زمان و مکان رویدادهایی که درباره آن سخن می‌گوییم، با ما فاصله بسیار دارد، آثاری که از آن‌ها به جای مانده نه تنها دیرینگی نگرفته، بلکه تازگی خود را همچنان نگاه داشته است.

کتاب فاطمه (س) اسوه بشر
ناشر: اسراء
نویسنده: آیت‌الله عبدالله جوادی‌آملی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)


کتاب «فاطمه اسوه بشر» شامل پنج بخش است. کتاب در فصل نخست با عنوان «کلیات» به بیان مباحثی با عناوین ضرورت شناخت اهل بیت (ع)، گستره شناخت اهل بیت (ع)، اهل بیت (ع) بهترین الگوی هدایت، فاطمه (س) آینه تمام نمای اهل بیت، فاطمه (س) الگویی فرا جنسیتی و فاطمه (س) الگویی فراتر از زمان و مکان پرداخته است. بخش دوم کتاب به بررسی فضایل و مناقب اهل بیت (ع) و حضرت فاطمه (س) اختصاص یافته است. حضرت فاطمه (س) در آینه قرآن عنوان بخش سوم است که طی آن، فاطمه (س) در صفای آینه وحی و به روایت آیات و سوره هایی چون آیه تطهیر، آیه مودت، سوره کوثر، سوره قدر و سوره دهر معرفی شده است. کتاب در بخش چهارم به بررسی و تبیین سیره حضرت فاطمه (س) در ابعاد علمی و معرفتی، تربیتی و آیین همسرداری و اجتماعی و سیاسی پرداخته است. بخش پنجم کتاب نیز به طرح هفت پرسش و پاسخ پیرامون حضرت فاطمه (س) اختصاص یافته است.
پرسش هایی چون چرا فاطمه (س) با این همه مقامات و فضایل به عنوان پیامبر برگزیده نشد؟، چرا در بین ۱۲۴ هزار پیامبر و ۱۴ معصوم فقط یک زن وجود دارد؟ و چگونه ممکن است که حضرت فاطمه (س) پیش از آفرینش امتحان شود؟، از جمله سؤالاتی است که در این بخش به آنها پاسخ داده شده است.

کتاب من فاطمه (س) هستم
ناشر: نصایح
نویسنده: سیدمحمدتقی قادری
تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
ویژگی این کتاب، آموزشی و تحلیلی بودن آن بر مبنای پژوهش های تاریخی است و برای این که متن آموزشی باورپذیرتر باشد، در قالب هفت گزارش و هر گزارشی با پرسش ها و پاسخ های تحلیلی تدوین شده است.
نویسنده این کتاب را با یک مقدمه و هفت گزارش با موضوعات «همایش انصار، غصب خلافت، غصب فدک، خطبه فدکیه، شرح خطبه فدکیه، تهاجم به خانه وحی، و وصیت نامه الهی، سیاسی» گردآوری کرده است.



کتاب زندگانی حضرت زهرا (س) 
ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
حجت‌الاسلام سیدجعفر شهیدی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
یکی از کتاب‌های ماندگار درباره دخت گرامی پیامبر اسلام (ص) کتاب «زندگانی حضرت زهرا (س)» گفتاری زیبا از استاد سید جعفر شهیدی درباره حضرت فاطمه زهرا است که با قلمی مستدل و به دور از تعصب به بررسی زوایای گوناگون زندگانی آن حضرت می‌پردازد. کتاب زندگانی فاطمه زهرا سلام الله علیها توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است.

از ویژگی‌های کتاب زندگانی فاطمه زهرا سلام الله علیها به قلم سید جعفر شهیدی شامل روایت تاریخی استاد، پرهیز از مجادله‌های تاریخی و داشتن دغدغه کشف حقیقت بر پایه مستندات تاریخی است که به قلم ایشان اعتبار می‌بخشد. علامه شهیدی به قول رسول جعفریان، استاد و محقق تاریخ اسلام، تاریخ نگاری نقاد و تردیدزا بود.



کتاب فاطمة‌الزهرا (س) اهداف، مواضع و دستاوردها 

‌‌ناشر: معارف
نویسنده: سیدمحمدباقر حکیم
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
امتیاز کتاب ارزشمند حاضر به این است که نویسنده فرزانه آن مجاهد شهید آیت الله سید محمدباقر حکیم تلاش کرده تا به ابعاد جدیدی از شخصیت برجسته و نقش ماندگار حضرت زهرا (س) بپردازد.
امتیازات کتاب عبارتند از:
1- محتوای پرمغز، عمیق و همراه با استدلال های محکم و روشن با استناد به آیات قرآن، احادیث نبوی و سخنان گهربار ائمه اطهار (ع)
2- شرح ابعاد شخصیت زهرا (س) و ارکان جامعه اسلامی
3- بیان چارچوب های فکری، شرعی، سیاسی و اخلاقی نهضت زهرا (س)، بدون اطاله کلام در روایت تاریخ یا شرح رویدادها
4- تلاش مؤلف برای گسترش نگاه درست به اتفاقات پس از پیامبر اکرم (ص)، موضوع فدک و ماجرای حمله به بیت فاطمه (س)
5- تبیین نقش و تاثیر حضرت زهرا (س) بر رویداد های پس از رسول الله (ص)
6- بهره گیری از قلمی شیوا و روان و نثری به دور از پیچیدگی



کتاب دردانه دلداده
‌‌ناشر: بوستان کتاب
نویسنده: محمدجواد مروجی‌طبسی
‌‌دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
کتاب‌ها و رساله‌های فراوانی پیرامون زندگانی حضرت زهرا علیها السلام نگاشته شده که هرکدام به زاویه‌ای از زوایای حیات و سیرت پاک او پرداخته‌اند؛ در هر زاویه از زندگانی ایشان، از ولادت تا شهادت، از زمان درخشش نور آسمان‌های هفتگانه تا زمان دفن پنهانی ایشان در شب و مخفی نگاه داشتن قبرش، درس‌ها و عبرت‌هایی است و چه کم پیش می‌آید که نویسنده‌ای، نه برهمه، بلکه بر بیشتر زوایای زندگی ایشان پرتو افکند.
نگارنده ما علّامه شیخ محمّدجواد طبسی در این باب سهم فراوانی دارد و در این مجال علی‌رغم ایجاز و اختصار کتاب، افق‌هایی از زندگانی پاک حضرت فاطمه علیها السلام را پیش‌روی نسل جوان گشوده است؛ نسلی که عطش شناخت فضایل و مناقب و آگاهی از حوادث و مصائبی را دارد که بر حضرت فاطمه علیها السلام، پس از رحلت پدر، رفته است.
ابن کتاب در شانزده فصل به رشته تحریر درآمده و به بررسی دقیق در زمینه ولادت، اسامی و القاب، مقام حضرت فاطمه(س)، از ولادت تا هجرت، پس از هجرت، ویژگی های فاطمه(س)، مناقب، فاطمه(س) و از دست دادن رسول خدا(ص)، فاطمه(س) و دفاع از ولایت، غضب فدک، دوران بیماری و شهادت آن حضرت(س) پرداخته است.



کتاب فاطمه راز ماندگاری امامت: گفتارهای فاطمی (س) 
ناشر: واژه پرداز اندیشه
نویسنده: ناصر رفیعی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
این نوشتار، مجموعه ۱۵ گفتار از دکتر رفیعی در تبیین شخصیت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است که در حضور رهبر معظم انقلاب در ایام فاطمیه ایراد شده است.



کتاب فرهنگ جامع سخنان حضرت فاطمه (س) - دوره دوجلدی
ناشر: پژوهشکده باقرالعلوم (ع)
نویسنده: جمعی از نویسندگان
دسته‌بندی: تاریخ و متون اصلی اسلامی
در این کتاب ضمن معرفی اجمالی حضرت فاطمه زهرا علیها السلام و بیان مقام و منزلت زن و نیز تبیین حجیت قول و فعل این بانوی بزرگ به عنوان یکی از معصومین علیهم السلام، به گردآوری احادیثی از ایشان در موضوعات مختلف دینی پرداخته شده است.
در این روایات به مسایلی مانند: فضایل امام علی علیه السلام و اثبات امامت و ولایت آن امام، ادعیه وارد شده از فاطمه زهرا علیها السلام و برخی از مسایل اجتماعی و اخلاقی وارد شده از ایشان پرداخته شده است.
همچنین در این کتاب به زوایایی از زندگانی و فضایل حضرت فاطمه زهرا علیها السلام در قبل و بعد از وفات پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله اشاره شده و نمونه‌هایی از ایثار، اخلاص، عبادت، تقوا، علم، عصمت، سخاوت، صبر بردباری، معجزات و سایر کرامات و سجایای اخلاقی ایشان و ابعادی از مصایب و رنج‌‌های حضرت در مدت کوتاه بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه وآله تا زمان وفات وی را به تصویر کشیده شده است.
کتاب حاضر دو بخش اصلی دارد: بخش نخست شامل احادیثی است که تاریخ صدور آن‌ها از حضرت زهرا علیها السلام مشخص بوده است و طبق تاریخ زندگی حضرت در هشت فصل از پیش از ولادت تا لحظه شهادت گردآوری شده است و بخش دوم احادیثی است که تاریخ صدور آن‌ها معلوم نبوده و براساس موضوع در چهار‌ فصل عقاید، اخلاق، احکام و ادعیه و اذکار تنظیم گردیده است.



کتاب آیات کوثر، سخنان حضرت فاطمه (س) 
ناشر: معارف
نویسنده: محمدجواد مروجی‌طبسی
دسته‎‌بندی: تاریخ و متون اصلی اسلام
کتاب آیات کوثر درحقیقت حلقه مفقوده‌ای درمیانِ کتاب‌هایی است که درباره حضرت فاطمه (س) نوشته شده‌است، زیرا با اینکه درباره زندگی‌نامه و فضایل و مناقب ایشان کتاب‌های متعددی نوشته شده‌ است، کتابی مستقل دربارهٔ احادیث ایشان نوشته نشده و اگر کتابی نوشته شده‌ است، بسیار مختصر است و تمامی احادیث ایشان یک‌جا جمع‌آوری نشده‌ است.



کتاب حقیقت عظیم  - مجموعه بیانات رهبرمعظم‌انقلاب‌اسلامی درباره حضرت زهرا (س) 
ناشر: انقلاب اسلامی
نویسنده: موسسه فرهنگی حدیث لوح و قلم 
دسته‌بندی: تاریخ، بیانات رهبرمعظم‌انقلاب‌اسلامی
کتاب حقیقت عظیم، مجموع بیانات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدظله‌العالی) درباره‌ حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) از ۱۳۵۱ هجری شمسی است که به کوشش مؤسسه‌ فرهنگی حدیث لوح و قلم نوشته شده و در انتشارات انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است.



کتاب فاطمه (س) مادر خوبی‌ها ‌‌
ناشر: بوستان کتاب ‌‌
نویسنده: محمدجواد ابوالقاسمی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
کتاب فاطمه (س) مادر خوبی‌ها، با قلمی روان به بخش‌های عاطفی، تربیتی، عرفانی و علمی آن بزرگوار،که همه مسلمانان برآن اتفاق نظر دارند، پرداخته است. هدف بنیادین کتاب پیشرو این بوده که برای نسل جدید و مخاطب عادی، تاریخ زندگی آن بانوی نمونه را به رشته تحریر درآورده؛ ازاین رو وارد مناقشه برانگیز نشده و صرفا روایتی منصافانه از فضایل و مناقب و سبک زندگی آن حضرت روایت کرده است تا دریچه‌ای روشن به سوی شناخت حضرت فاطمه(س) بگشاید.



کتاب فاطمه علی است: داستان‌هایی کوتاه از بلندای سبک زندگی حضرت فاطمه(س) و امیرالمؤمنین (ع)
ناشر: کتاب جمکران
نویسنده: علی قهرمانی
دسته‌بندی: سیره اهل‌بیت (ع)
«فاطمه علی است؛ داستان هایی کوتاه از بلندای سبک زندگی حضرت صدیقه طاهره (سلام الله علیها) و امیرمؤمنان (علیه السلام)» در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول «تولد دو نور» به داستان ولادت و بالندگی آن دو معصوم می پردازد. در فصل دوم به نام «پیوند دو دریا» ماجراهای شورانگیز وصلت آن دو نور را می خوانیم. در سومین فصل که «داستان زندگی» نام دارد، کاممان با داستانک هایی از زندگی و سلوک آن دو چراغ هدایت شیرین می شود. فصل آخر حین و بعد از شهادت مظلومانه حضرت زهرا (س) را روایت می کند و «در فراق یار» نام دارد.



کتاب خاطر نازک گل - نگاهی به زندگی و شخصیت حضرت فاطمه (س)

ناشر: معارف
نویسنده: حسین سیدی ساروی
دسته‌بندی: تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)
«خاطر نازک گل» جلد سوم از مجموعه چهارده جلدی «سیره کاربردی چهارده معصوم(ع)» یا «سبک زندگی معصومین(ع)» است که در دهه 80، برنده جایزه کتاب سال حوزه علمیه قم شد.

در این مجموعه سعی می شود مسایل مختلف زندگی از دیدگاه اهل بیت(ع) بیان شود و هدف این مجموعه پاسخ به این سؤال است که در روزگار امروز و برای انسان قرن بیست ویکم چگونه اهل بیت(ع) می توانند الگو باشند و چگونه آنها می توانند گرهی از زندگی مردم باز کنند.

این سیره کاربردی که بیش از 50 موضوع مثل سیمای ظاهری، سیمای باطنی، سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و سیاسی، دفاع از ولایت، خطبه های انقلابی حضرت(س)، ماجرای فدک، ارتباط با خدا، دیگران و طبیعت، حقوق مخالفان و حیوانات و... را شامل می شود، برای عموم مردم به ویژه جوانان و نوجوانان نوشته شده است.

علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب‌ها را از وبگاه جامع محتوایی هیأت خریداری کنند.

انتهای پیام/

منبع: تقریب

کلیدواژه: ایام فاطمیه فاطمه سلام الله علیها تاریخ و سیره اهل بیت زهرا علیها السلام زندگانی حضرت زهرا ولادت تا شهادت حضرت فاطمه زهرا سبک زندگی حضرت انقلاب اسلامی فضایل و مناقب چهارده معصوم فاطمه زهرا س حضرت فاطمه س علیه السلام سبک زندگی کتاب فاطمه نوشته شده دسته بندی فاطمه علی خطبه فدک کتاب ها زهرا ع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۶۳۱۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آن ها که در ایران می مانند و می خواهند آن را بسازند این مقاله را بخوانند / ۱۰۰۰ سال حکومت ایلیاتی و ۸۰۰ سال تعطیلی عقل و اندیشه و علم

هدف و محدوده گزارش

این نوشتار گزارشی است برای تشریح دیدگاه مهندس آل یاسین در مورد دلایل توسعه نیافتگی ایران و تطبیق آن با مدل رستا (روایت سه لایه توسعه نیافتگی از کتاب استراتژی توسعه ایرن) برای درک سامان سافته از چرایی عقب ماندگی ایران.

توضیح مهم: ۹۵ درصد این گزارش بر اساس محتوای کتاب سبب شناسی توسعه نیافتگی ایران تنظیم شده است. گاهی اوقات برای تفهیم و انتقال مطلب از نوشته های دیگران نیز مطالبی به آن افزوده شده است. ولی بدنه اصلی از محتوای کتاب برداشته شده است. در ضمن صورت بندی و تنظیم نمودارها و شماره گذاری دلایل و ویژگی های از تهیه کننده گزارش است اما با رعایت نسبی وفاداری به اصل نوشته ایشان.

آشنایی با نویسنده

-متولد ۱۳۱۴ (۸۸ ساله)

-دانش آموخته راه و ساختمان دانشکده فنی دانشگاه تهران ۱۳۳۹ با درجه فوق لیسانس.

-دانش آموخته دوره های پیشرفته سازه های آبی (هلند) و هیدرولیک و آزمایشگاه مکانیک خاک (آمریکا)

-مدیر اجرایی شبکه آبیاری دز به مساحت صدهزار هکتار

-قایم مقام مدیر عامل و مدیر اجرایی کشت و صنعت کارون برای تولید ۲۵۰ هزار تن شکر سالانه.

-مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان

-پایه گذار مهندسین مشاور پاپیلا

-مولف ۱۹ جلد کتاب

سوالی که آل یاسین می پرسد:

ایران گهواره تمدن جهان شناخته می شود و اولین امپراتوری بزرگ در ایران شکل گرفته و جامعه جهانی به میراث فرهنگی ایران می بالد. چرا پایه گذار یکی از درخشان ترین تمدن های جهان، گرفتار عقب ماندگی شده و در بیشتر حوزه های زیست انسانی و رفاهی جامعه {به اندازه کافی} پیشرفت نکرده است؟

پرسش این است که اگر ایران زودتر از کشورهای توسعه یافته؛ چین، هند، ترکیه، کره جنوبی، مالزی، سنگاپور، به فرآیند برنامه ریزی برای توسعه وارد شد، پس چرا از همه آن ها عقب‌تر مانده است؟ به سخن دیگر، چرا پس از ۷۰ سال برنامه ریزی و اجرای ۱۱ برنامه میان مدت و ۵۰ سال حضور در عرصه آمایش سرزمین، خروجی نظام برنامه ریزی چیزی نیست، جز اقتصادی تک محصولی بر پایه فروش نفت خام، رکود تولید، اقتصاد رانتی غیرمولد، قاچاق بی رویه، عدم تعادل و نابرابری های گسترده اجتماعی، فقر گسترده، غلبه انواع بحران های زیست محیطی، مهاجرت روستاییان و حاشیه نشین ها و سرانجام زوال، فرسودگی و از هم گسیختگی جامعه؟

آیا جغرافیا در توسعه نیافتگی ما موثر بوده است؟

شروع با یک واقعیت شور!

-حدود ۷۵ درصد مساحت کشور ایران کوستان و کویرهای غیرمسکون و فاقد رودخانه های دایمی است.

-تنها حدود ۱۵ درصد مساحت کشور در سواحل دریای خزر، شمال غرب و بخشی از نوار غربی کشور از اقلیم مدیترانه ای برخوردار است. حتی در این مناطق هم الگوی زراعی آبی با محدودیت هایی روبه رو است.

فیزیوگرافی ویژه ایران

-موقعیت جغرافیایی، اقلیم و بادهای نامساعد کویرهای مرکزی باعث شده تاحدود ۷۵ درصد از ۱۶۴ میلیون هکتار مساحت کشور دارای شرایط خشک و نیمه خشک باشد، به طوری که بارندگی این مناطق اندک و سالانه بین ۵۰ تا ۲۵۰ میلیمتر معادل یک سوم متوسط بارندگی جهانی و میانگین تبخیر ۱۰ درصد بیشتر از میانگین جهانی باشد.

-حدود ۳۰ درصد مساحت فلات های کم ارتفاع و دشت های کشور کم و بیش با دشواری های شوری و ماندابی خاک روبه رو است.

-در نتیجه کشاورزی در ایران، همواره با شوری منابع و خاک رو به رو بوده و سبب شده که در ادوار گذشته با وجود کوشش شبانه روزی برای جمع آوری آبها، شق نهرها، احداث قنوات، ساخت سدهای انحرافی و انجام آبیاری مصنوعی مزارع کشاورزی محدود، مردم با زندگی شبانی و معیشتی روزگار بگذرانند.

-تاریخ آبیای ایران (آبیاری مصنوعی) به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش بر می گردد. در ایران، بیش از ۳۶ هزار رشته قنات به طول بیش از ۲۱ هزار کیلومتر با مجموع طول میله ها، بیش از ۱۵۸ هزار کیلومتر شناسایی و تعدادی از آن ها به ثبت جهانی یونسکو هم رسیده است.

-پهناوری فلات ایران؛ تداوم بی ثباتی و ناامنی کشور؛ حجم کم آب قنات ها با هزینه احداث و نگهداری، دشواری بهره برداری از آب های سطحی، محدودیت زراعت دیم به سبب کم بارندگی، شهرها و روستاهای دور از هم، نبود راه و وسیله ترابری مناسب، همواره از موانع توسعه بوده است. در نتیجه کمبود تولید محصولات کشاورزی برای تغذیه و مواد خام صنعتی ، برقراری مناسبات بازرگانی و ارتباطات اجتماعی؛ ایجاد بازار و تولید ثروت غیر ممکن می شد. ناگزیر توده مردم به حداقل زیست دهقانی و معیشتی بسنده می کردند.

آیا جغرافیا فقط به واسطه خشکی و پهناوری و پراکندگی در توسعه نیافتگی ما موثر بوده است؟

جغرافیا، سبک زندگی و ساختار سیاسی ایلیاتی را رقم زد

-جغرافیای ایران به خاطر چند ویژگی محرک زندگی کوچ نشینی بود:

۱-بارندگی اندک که عملا مانع گسترش معیشت مبتنی بر کشاورزی (یکجانشینی) می شد.

۲-تفاوت شدید دما و نوسانات زیاد بارش در نواحی مختلف که به عنوان تحمیل کننده معیشت چادرنشینی بود.

-به عبارت دیگر به خاطر شرایط ایران، تحرک اکولوژیکی معقول ترین و امکان پذیرترین راه حل جامعه بود برای پاسخگویی به عوامل نامساعد طبیعت. اما یک ویژگی دیگر نیز تاثیرگذار بود: ایران همسایه بیابان است. و بیابان، جایگاه کوچندگان مهاجمی است که پیوسته به ایران می تاختند.

-مجموع این عوامل باعث می شد که ایران سرزمین کوچندگان و ساختار اجتماعی ایران ایلیاتی (و نه یکجانشین) باشد.

زندگی ایلیاتی، تاریخ ایلیاتی (تاریخ ایران؛ تاریخ ایلات است!)

-وضعیتی که باعث پیدایش این جامعه متحرک می شد الزامات خود را بر مردمان این جامعه تحمیل می کرد. این مردمان به فراخور شرایط سخت زندگی، افرادی قوی، پرطاقت و دارای سازمان شبه نظامی سلسله مراتبی بودند که به واسطه مواجهه مستمر با دشواری های طبیعت و قبایل مهاجم زمینه های واکنش سریع برای آنان تسهیل شده بود. به جهت مبارزه دائم با این عناصر (طبیعت وحشی و مهاجمان و معارضان) به شدت جنگجو و ستیزه گر و دائما پا به رکاب، تربیت شده بودند و در واقع قدرت سیاسی ایل در قدرت نظامی آن بود.

-این زمینه ها شرایطی را برای ایلات و قبایل مهیا کرد که قادر شدند در بیش از ۸۰ درصد از کل دوره سلطنت در ایران (۷۱۲ ق.م تا ۱۹۷۹م) حاکمیت سیاسی کشور را در اختیار داشته باشند.

چهار ویژگی کلیدی زندگی ایلیاتی

(مطالب این بخش مکمل است و از کتاب سبب شناسی توسعه نیافتگی برداشت نشده است)

در واقع ۴ مولفه

۱-تحرک (عدم سکون و ثبات)

۲-خویشاوندگرایی (شعاع اعتماد محدود / قبیله گرایی)

۳-زندگی مبتنی بر ستیز و جنگاوری

۴-پذیرش رهبری سرکردگان ایلی

ویژگی ها و عناصر اصلی جهان بینی و سبک زندگی نظام ایلی است. همین ۴ ویژگی مختصات سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی ما را در طول ۱۰۰۰ سال شکل داده است.

تاثیرات سبک زندگی ایلیاتی چه بوده است؟

آن ویژگی (سبک زندگی نظام ایلی، ۶ پیامد برای نهادهای سه گانه فرهنگ، اقتصاد و سیاست ایران داشته است:

۱-ناپایداری (نهاد سیاست)

۲-ناامنی و غارتگری (نهاد اقتصاد)

۳-پاتریمونیالیسم. قبیلگی و استبدادپذیری (نهاد فرهنگ و سیاست)

۴-ضعف فرهنگ و مهارت گفت وگو و حکومت شمشیر (نهاد سیات)

۵-خلقیات فرهنگی نامطلوب (نهاد فرهنگ)

۶-عدم شکل گیری نظام مالکیت و سرمایه گذاری (نهاد اقتصاد)

پیامد اول: ناپایداری

چرا حکومت ایلات ناپایدار بود؟ ۲ دلیل را می توان از لابه لای کتاب بیرون کشید:

۱-ایلات در امور نظامی توانمند بودند اما در حوزه کشاورزی به! سازمان اجتماعی ایلات ساده بود. ممکن بود بتواند از طریق نظامی به حکومت برسد اما اداره کشور امر دیگری بود. نظام قبیلگی به دلیل ماهیت ساده و ابتدایی خود، با نیازهای اندک و محدود چندان حاجتی به ساختارهای پیچیده و پیشرفته سیاسی و اجتماعی نداشته است. دستیابی یک قبیله به قدرت، و حاکمیت، نخست با اتکا به نیروی نظامی صورت می گرفت. ولی به محص کسب قدرت، آثار ضعف در توان ایل و تبار حاکم و فعالیت و توطئه براندازی توسط قبایل و ایلات رقیب، آغاز می شد.

۲-از آن جا که درخشش نظامی یک قبیله به طور عمده، متکی به ابتکارات روسای قبیله بود، بنابراین با کهولت و یا مرگ او، درگیری های خونین و گسترده ای درون و بیرون قبیله برای پر کردن جای خالی شروع می شد. از شروع درگیری ها و منازعات تا برقراری اقتدار کامل جانشین تازه، برای سال های متمادی کشور، گرفتار هرج و مرج، بی ثباتی، ناامنی و ویرانی بود.

حدود یک هزار سال از شروع حکومت غزنویان تا سقوط قاجار، شرایط به این گونه بود:

۱-حکومت مطلقه و مستبد یک ایل و تبار بر ایران

۲-بروز نشانه های ضعف و انحطاط حکومت یا نارضایتی شدید رعیت.

۳-شورش یک ایل و جنگ های داخلی

۴-سرنگونی و روی کار آمدن یک ایل و تبار جدید.

پیامد دوم: ناامنی و غارتگری

-اغلب صحرانشینان، در خارج از مناطق مسکونی راهزنی و ناامنی می کردند و در تنگنای معیشتی، به ساکنین شهرها و روستاها شبیخون می زدند. سال هاست عشایر {...} اطراف {...}، اموال مردم شهر را به تاراج می برند و به زنان شان تجاوز می کنند و مردان را به قیمت های کلان برای بیگاری می فروشند.(کاتوزیان؛ ۱۳۸۹، ص ۵۱)

-سرجان ملکم، دیپلمات و مورخ انگلیسی که در عصر فتحعلی شاه از ۱۸۰۰ تا ۱۸۱۰ م، سه بار به ایران مسافرت کرد، در کتاب خود، از علاقه فراوان ایلات و عشایر ایران به غارتگری یاد می کند و می نویسد: جمیع قبایل صحرانشین ایران، یغماگر، و راهزنند و بدین حرفت (حرفه) مفتخر، و علی الاتصال از دزدی ها و راهزنی ها و قتل و غارت ها که کرده اند، حکایت می کنند. از سردار قبیله تا خدمتکار طویله، هر کس از خود چیزها تعریف می کند. از ایامی یاد می کنند که هر کسی اسبی و شمشیری و جگری داشته است، می توانسته است، به خوشی (ناشی از غارتگری) عمرخود را بگذراند. (راوندی؛ ۱۳۶۴، ص ۱۸۸)

پیامد سوم: پاتریمونیالیست قبیلگی و استبدادپذیری

-در طول تاریخ اتحاد، فرمانبرداری، قناعت، بردباری، کوشش و کار جمعی اعضای یک ایل یا طایفه، راز و رمز پایداری و تداوم زیست آنان بود.

-به گونه ای که همه تصمیمات سیاسی، نظامی و حتی خانوادگی با اجازه بزرگترها گرفته می شد. به سخن دیگر، ایلات، عشایر، و خاندان های بزرگ و ریشه دار ایرانی، همواره بر پایه فرهنگ و رسوم و پدرسالاری، توانسته اند اقتدار و نظم فرمانبرداری را درون ایل، عشیره و خاندان خود دوام و قوام بخشند.

-به خاطر شرایط سخت زندگی، فرهنگ اطاعت پذیر و امربری محض از بزرگترها و روسای ایلات، سبب نفوذ تدریجی و ارام استبداد در جوامع ایلی، طوایف و عشایر و خانواده های بزرگ جامعه شهری شد، و فرهنگ خان سالاری و پدر سالاری، یا به سخن دیگر فرهنگ استبداد را پایه ریزی کرد.

-بدین ترتیب، اقتدار رای روسای ایلات و قبایل، اجرای فرامین بی چون و چرای آن ها، شیوه اتخاذ تصمیمات شخصی و انجام اقدامات قائم به ذات، پس از غلبه یک ایل بر ایل و تبار دیگر و دست یافتن به حکومت به تدریج در نهادهای کشوری و لشکری نیز رخته و نبا به استمرار آن، مردم نیز به ان عادت کردند و در فرهنگ جامعه جا افتاد.

از دیگر خصوصیات این نظام این است که کارکنان دستگاه دولتی خدمه شخصی رهبری محسوب می شوند، اقتدار موجود کاملا شخصی است، و حاکم داور نیست، بلکه ارباب جامعه است. قدرت به موجب صفات شخصی به او تعلق گرفته و همه چیز در رابطه با شخص شاه (فرمان روا) اعتبار می یابد. دیوان سالاران و صاحب منصبان نوکران اویند، و ارتش نیز تنها ارتش اوست و میل و اراده او، حکم در قانون است.

-در این میان رعایا(توده های مردم) به معنای واقعی کلام حقوقی ندارند، و در صورت نیاز توسل و استمداد از مراحم ملوکانه تنها چاره آنان است. (فروند، ۲۵۲-۲۵۳، ۱۳۶۲)

پیامد چهارم: ضعف فرهنگ و مهارت گفت و گو و حکومت شمشیر

همان گونه که گفتیم، در جامعه ایلیاتی بر مبنای مناسبات عشیره ای، مردم اطالعت پذیری محض از روسای ایل داشته اند. از سویی داشتن نیروی مسلح از ضروریات زندگی ایلیاتی بوده است. لذا وجود این دو اهرم قدرت در دست سران ایلات و عشایر، سبب اقتدار کامل روسای ایلات بر سرنوشت مردم ایل و در نهایت مردم ایران می شده است. وقتی یک ایل به قدرت می رسید دو راه پیش رو داشت: ۱- گفت وگو ۲- شمشیر. وایلات به خاطر سبک زندگی که به آن خود گرفته بودند پیش خود می گفتند که تا شمشیر هست چرا گفت و گو کنیم؟

-حکومت ایلات در ایران پشتوانه مردمی نداشت. به همین خاطر گفت و گو، اجماع، رای گیری، پرسش گری و مطالبه گری جایگاهی در سپهر سیاسی ایران نداشت. کما این که یکی از پادشان رسما چنین گفته ؛ در ایران، همیشه حق با شمشیر بوده است. (فتحعلی شاه)

-امروز نیز فقر فرهنگ گفت و گو مشهود است. حتی در میان انبوه پرشمار دانشگاهیان؛ نخبگان؛ کارشناسان که به سبب نداشتن رواداری و ظرفیت گفت و گوی مستدل و مستند با آلوده شدن به جر و بحث و مجادله به قهر و خذف دیگری منجر می شود.

پیامد پنجم: عدم شکل گیری نظام مالکیت و سرمایه گذاری

-غالب این حکومت ها، بعد از قرن سوم هجری در ایران، تنها به سپاهیان و نیروهای نظامی خود متکی بودند و نه به مردم. سلاطین برای جلب حمایت و راضی کردن این نیروها، املاکی را به نام اقطاع در اختیار آنان می گذاردند. در برخی زمان ها نیز اصلا خانه و ناموس مردم نیز مباح شمرده می شد.

-با واگذاری گردآوری مال الاجاره زمین های کشاورزی به سپاهیان، ضربه به کشاورزان وارد شد. آنان خانه و زمین مردم را از چنگ‌شان به در می آوردند، و بسیاری از مردم برخلاف میل خود، ناگزیر به مهاجرت شدند.

-در طول تاریخ ایران، شاه مالک زمین بوده است. کل کشور ملک طلق پادشاه بوده است و آن را در اختیار افراد محدودی قرار می داد. آن ها نیز به خاطر ناپایداری شرایط به فکر توسعه و منافع بلندمدت نبودند. بلکه فقط به فکر بهره کشی کوتاه مدت بودند چون می دانستند که امکان دارد چنین فرصتی فردا از دست آنان ربوده شود.

پیامد ششم: خلقیات فرهنگی نامطلوب

-در حکومت های اقتدارگرا، به خاطر زراعت معیشتی و اقطاع داری، فشار مالیاتی، اخاذی، ناامنی و بی ثباتی عمومی، مردم مجبورند برای تمشیت امور زندگی خود، دور سفره حکومت بنشینند. از آن جا که برای همه جویندگان درآمد دولتی و رانت حکومتی، ظرفیت وجود نداشت، رقابت منفی برای حفظ موقعیت و نزدیکی به کانون قدرت، سبب پیدایش و توسعه انواع بی اخلاقی و ناهنچاری های رفتاری شد.

-توطئه، تبانی، ریا، تزویر، افترا، تهمت، دسیسه، نفاق، پنهان کاری؛ تملق؛ چاپلوسی و اعتراض نکردن از ویژگی های حکومت های استبدادی است. از این ویژگی ها به عنوان ابزار دفاعی و حاشیه امنیت برای حفظ موقعیت شغلی، نزدیکی به قدرت و امنیت خانواده استفاده می شود. از این طریق، رفته رفته، فرهنگ نفاق، دشمنی، و دروغ به درون خانواده ها نفوذ و سرایت می کند. استبداد مردمان را مجبور می کند تا دروغ را مباح شمارند، و همچنین تزویر و فریب و نفاق و فروتنی مزورانه را. (کواکبی؛ ۱۳۹۰، ص ۱۵۸)

۱۰۰۰ سال حکومت ایلات

-۱۰۰۰ سال حکومت ایلات: تاریخ ایران نشان می دهد که با به قدرت رسیدن غزنویان، تا پایان دوره قاجاریه، در حدود ۱۰۰۰ سال، حاکمیت بر ایران یک سره در دست قبایل صحرانشین، ایلات و عشایر بوده است.

-۸۵۰ سال حکومت چندپارچه: از شکست ساسانیان تا برآمدن صفویه و استقرار حکومت مرکزی یکپارچه در سراسر ایرانزمین، ۸۵۰ سال طول کشید؛ که بخش بزرگی از آن حکومت ایلات بود که بعد از صفویه هم ادامه داشت. در طول این سالیان نمی توان تاثیر منفی حکومت های متعدد و ریز و درست ملوک الطوایفی را که در جای جای ایران حکومت می کردند، نادیده گرفت.

-معنی این دو گزاره آن است که : مردم ایران در طول هزار سال عموما (و نه همیشه) در معرض آمد و شد سلسله های جدید (تغییر حاکمانی که چیزی از کشورداری و دیوان سالاری نمی دانستند)، ناامنی، بی آیندگی، مالیات ستانی بی رحمانه و نبود نظام مالکیت (عدم ارتباط منافع و تلاش و دارایی) بوده اند.

نتیجه چه شد؟

-تا بدین جا ۴ ویژگی نظام ایلی را بر شمردیم، و این ۴ ویژگی به ۶ پیامد منجر شد. این ۶ پیامد در طول ۱۰۰۰ شکل گرفت و ادامه پیدا کرد. حاصل این ۶ پیامد به دو اثر عمیق منجر شد.

اثر اول: عدم انباشت سرمایه

-انباشت بلند مدت سرمایه تجاری، که ممکن بود مانند اروپای غربی به انباشت سرمایه کالایی در کشاورزی و صنعت بینجامد، در ایران اتفاق نیفتاد.

-انباشت سرمایه تجاری مستلزم به تعویق افکندن مصرف است. یعنی پس انداز کردن. و پس انداز بلندمدت به حداقلی از امنیت در طول زمانی معقول نیاز دارد. دارایی در زمان حیات صاحب اش، و بعد از آن نباید در معرض دست درازی های دلبخواهی باشد. (به نقل از کاتوزیان)

اثر دوم: تخریب یا تضعیف نظام کشورداری (دیوان سالاری)

-ایران به عنوان یکی از امپراطوری های بزرگ جهان، یک نظام اداره کشور داشت. حضور سازمان دیوانی، یا اداری در ایران به قدمت تاریخ است. برای مثال در دوره هخامنشی برای اداره کشور، سه نوع شورا یا مجلس وجود داشت: ۱-شورای قضاوت سلطنتی برای رسیدگی به مسایل دولتی و حقوقی، ۲-شورایی به ریاست شاه برای تصمیم گیری های مهم کشوری و سیاسی. و ۳- شورای مربوط به بررسی و تصمیم گیری در امور نظامی بود. این نظام در دوران ساسانی نیز وجود داشت. اما بعد از آ« به واسطه ۱- تغییر پیاپی حکومت ها و حکومت ملوک الطوایفی ۲- تکیه ایلات بر قدرت نظامی و نه بر قدرت اداری و ۳- خویشاوندگرایی ایلی* ۴- رخنه فرهنگ پاتریمونیالیست قبیلگی عملا این نظام از هم پاشید. یا اگر در دورانی شکل می گرفت دچار زوال می شد.

*خویشاوند گرایی ایلی: حکومت های ایلیاتی، به محض رسیدن به حکومت از سوی سرکردگان ایل و طایفه قدرت، به تقسیم حکومت میان معتمدین می پرداختند و به همین سبب بسیاری از صلاحیت ها و شایستگی ها نادیده گرفته می شد.

آیا فقط جغرافیا موثر بوده است؟

یک عامل مهم دیگر: تعطیلی ۸۰۰ ساله اندیشه

-چراغ فروزان علم و تفکر که در سده چهارم هجری (دهم میلادی) در اوج درخشندگی بود، و دوران زرین بعد از اسلام خوانده می شد، از قرن پنجم هجری (یازدهم میلادی) رو به خاموشی گذاشت. این توقف اندیشه و تولید فکر تا انقلاب مشروطیت، نزدیک به ۸۰۰ سال به طول انجامید. چرا؟

تعطیل و تعلیق اندیشه

-پرسش این است که چگونه عقل و علم در ایران رو به افول نهاد؟ ۴ دلیل را می توان برشمرد:

۱-دلایل سیاسی: برخی این افول را به آغاز خلافت متوکل نسبت می دهند. آن زمان بحث و استدلال محدود و در مقابل، تسنن و تشرع، تسلیم، تعبد، و تقید اغاز شد. معتزله (عقل گراها) و منسوبین آن ها تحت فشار فقیهان وابسته به حکومت های استبدادی قرار گرفتند. ترکان غزنوی و سلجوقی در تعصب مذهبی نه تنها دست کمی از متشرعین و سنتگرایان نداشتند، بلکه در تاریک اندیشی، گوی سبقت را ربودند.

۲-رواج آیین مدرسی: آنچه که در تاریخ علم به نام آیین مدرسی خوانده شده، گرایش و اعتقاد به اولویت الهیات بر سایر علوم است. یعنی علوم عقلی باید در خدمت الهیات قرار گیرد. به سخن دیگر، در آیین مدرسی تفکر آزاد و پرسش های بنیادی در باب مسایل دینی مطرود است. فیلسوفان، ریاضی دانان، دانشمندان همه مورد طعن و تهدید قرار می گرفتند.

۳-هجوم بیگانگان: به عنوان نمونه مغولان به گونه ای کشتار عمومی کردند که هزاران دانشور، عالم، و شاعر تلف شدند، کتابخانه ها و گنجینه هایی که طی قرن ها فراهم آمده بود، در یک هفته ویران یا غارت شد، صدها هزار جلد کتاب سوخت.

۴- علمای درباری: سوء عملکرد فقیهان وابسته به حکومت های استبدادی سرکوبگر و جلوگیری از نوآوری های فکری و عملی.

جمع بندی نظرات مهندس آل یاسین

ترکیبی از شرایط نامناسب جغرافیایی و اقلیمی، پهناوری کشور کویری کوهستان، در تضاد با توزیع نامتناسب منابع آب محدود و پراکنده، دوری شهرها و روستااز هم، نبود راه های دسترسی، تحمیل اقتصاد معیشتی حداقلی، ستم حاکمان جبار سرکوبگر همراه با بی ثباتی، ناامنی؛ قتل عام، اجحاف، هراسی، دلواپسی، ناامیدی، به علاوه جلوگیری از شکوفایی اندیشه و تولید فکر تازه از طریق تعطیلی و تعلیق تفکر، مردم را در چرخه ای از شرایط تنگ و بدزیستی قرار داد تا در آن ها خلق و خوی ناهنجار، ویرانگر، و منفی واپسگرانه نهادینه و پیوسته باز تولید شود تا به به آغاز چرخه ویرانگر خود بازگردد. حکومت های جبار سرکوبگر زندگی روزمره مردم را تبدیل به زندگی در هراس، ناامنی، ریا، دروغ و سکوت کردند.

آیا روایت مهندس آل یاسین با رستا همخوانی دارد؟
به نظر می رسد که مهندس آل یاسین معتقد است که جغرافیای عریض و تاریخ بلند ما (لایه ۱ رستا) خود را در نظام باورها، خلقیات فرهنگی، نهادهای اقتصادی و سیاسی ما نشان داده است. (لایه ۲ رستا) و این نهادهای ناکارآمد از یک طرف و توقف ۸۰۰ ساله علم و عقل از طرف دیگر باعث شده است که در طول زمان، ما (یعنی حاکمان و مردمان) ناتوان باشیم از پیشرفت، بهبود و به زبان امروزی توسعه. به عبارت دیگر نظام حکمرانی ما در طول تاریخ اگر نگویی ناتوان، باید بگوییم کم توان بوده است برای حل مساله های ملی مانند تامین امنیت، گسترش تجارت، تضمین حقوق مالکیت و برقراری ارتباط موثر با جهان (لایه ۳ رستا).

در تصویر بعدی، مولفه های اصلی نظام فکری مهندس آل یاسین را در قالب رستا آورده ایم.

جمع بندی و نتیجه گیری

برداشت شخصی من از نگاه مهندس آل یاسین این است که موقعیت جغرافیایی ما (کم آبی و پراکندگی) اقتصاد معیشتی را رقم زده است. و موید زیست کوچ نشینی است. این منجر شد به حکومت هزارساله ایلات که ختم شد به:

۱-ناپایداری نهاد سیاست

۲-ناامنی و غارتگری در نهاد اقتصاد

۳-پاتریمونیالیسم قبیلگی و استبدادپذیری در فرهنگ/سیاست

۴-غربت گفت وگو و حکومت شمشیر در نهاد سیاست

۵-ایجاد خلقیات فرهنگی نامطلوب همچون دروغ، تبانی، ریا، تزویر، دسیسه و نفاق به عنوان ابزار دفاعی در نهاد فرهنگ.

۶-عدم شکل گیری نظام مالکیت و سرمایه گذاری در نهاد اقتصاد

و این باعث شده است که زوال نظم کشورداری (دیوانسالاری) و عدم انباشت سرمایه رخ دهد و کشور نتواند مسایل خود را به سرعت و با کیفیت حل کند و در نهایت توسعه پذیری خود را از دست داده است.

برای مطالعه بیشتر:

۲۱۶۲۱۶

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1901283